Belevingsvisie Victoriapark

Het Victoriapark, een nieuw te ontwikkelen park in het hart van het Eindhovense Emmasingelkwadrant, moet een fijne plek zijn voor iedereen die er gebruik van maakt. Maar wat is fijn? Hoe benutten omwonenden, ondernemers en bezoekers het park straks? En welke rol vervult het park in het dagelijks leven van deze mensen?

De ontwikkeling van een nieuw park gaat niet over: een speeltoestel hier, of een boom daar. Het gaat over abstractere zaken, zoals verlangens, wensen en behoeften. Met luchtige, prikkelende interventies en diepgaande interviews onderzochten belevingsarchitect Renee Scheepers en ontwerper Alissa van Asseldonk hoe het park past bij de beleving van de toekomstige gebruikers van het park. In het onderzoek spraken ze zowel met de usual áls met de unusual suspects – de mensen die uit zichzelf misschien minder snel van zich laten horen.

Op basis van de onderzoeksresultaten voorzagen ze het conceptontwerp voor het Victoriapark van aanpassingen en aanscherpingen. Zo houdt het ontwerp nu bijvoorbeeld meer rekening met het bovenaanzicht van het park. Omwonenden uit de hoogbouw gaven aan dat ze het fijn vinden als het park er ook vanaf hun woning aantrekkelijk uitziet.

Over Renee Scheepers

Een gebouw, project of gebied blijft zielloos als je het leven erin niet ontwerpt. Het onderzoeken van dat toekomstige leven – de manier waarop zo’n gebouw, gebied of project een rol krijgt in het dagelijkse doen en laten van mensen – is de belangrijkste drijfveer van belevingsarchitect en social designer Renee Scheepers. Vanuit haar ontwerpbureau Scheepers&Renee levert ze een bijdrage aan grote ruimtelijke projecten, gebouwrenovaties en gebiedstransformaties door te zorgen dat wat gebouwd wordt, aansluit op wat mensen verlangen of nodig hebben. Renee ontwikkelde zo onder andere een nieuwe inrichting voor de IC-afdeling van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, die de beleving voor wachtende familieleden prettiger maakt. Ze maakte een pitstop om mensen laagdrempelig te laten nadenken over de toekomst van de Eindhovense wijk Fellenoord. En in opdracht van BAM Wonen bracht ze het leven van mensen in een Gemengd Wonen-formule (mensen met een zwerfverleden en mensen die hen bij herstel willen ondersteunen) bij elkaar.

Kijk voor meer informatie op scheepersenrenee.nl.

Over Alissa van Asseldonk

Alissa van Asseldonk is mede-oprichter van Alissa+Nienke, een ontwerpstudio die zich met name richt op materiaalonderzoek. De menselijke ervaring is de kern van hun werk. Zo creëren ze materialen, objecten en installaties die nieuwsgierigheid en interactie uitlokken. Ze maakten bijvoorbeeld driedimensionaal behang, dat het licht op een bepaalde manier weerkaatst en waar je met je handen overheen kunt aaien. Alissa en Renee kennen elkaar van de Design Academy Eindhoven, waar ze beiden studeerden en later in een onderzoekslectoraat zaten.

Kijk voor meer informatie op alissanienke.nl.

Over de opdracht

De plek waar de komende jaren het Emmasingelkwadrant ontstaat – ingesloten tussen de Emmasingel, de Mathildelaan, de Vonderweg en de Willemstraat – was vroeger een soort ‘verboden stad’ waar je alleen met een pas binnenkwam. Het terrein was toen eigendom van Philips, en slechts toegankelijk voor medewerkers. Toen Philips het gebied verkocht, vond de gemeente dat het gebied onderdeel moest worden van de stad. De projectontwikkelaars die stukken van het gebied opkochten, moesten een deel daarvan vrijhouden voor een nieuw te ontwikkelen park: het Victoriapark.

De kans bestaat dat mensen in grote appartementencomplexen vrij individualistisch leven. Om van het Emmasingelkwadrant een fijne, levendige wijk te maken, zijn ontmoetingen wél hard nodig. Een park is bij uitstek een plek voor ontmoeting. Daarnaast draagt een park bij aan het klimaatbestendig maken van een stad. Een park vermindert hittestress in het versteende centrum van Eindhoven en in tijden van veel regen zorgt het dat het hemelwater makkelijker afgevoerd wordt.

Van een nieuw park een fijne ontmoetingsplek maken voor omwonenden, bezoekers én ondernemers: hoe pak je dat aan? Gemeente Eindhoven schakelde Renee Scheepers en Alissa van Asseldonk in voor een participatietraject. De opdracht: haal bij de toekomstige gebruikers van het park concrete handvatten op, waarmee we van dat park inderdaad die prettige plek kunnen maken.

Over het proces

Het idee

Vraag je iemand zo op de man af hoe een nieuw park eruit moet zien, dan gaat het al snel over bomen, wel of geen speeltoestellen, welke beplanting ze mooi vinden en of er wel of geen grasveld moet komen. Maar die praktische antwoorden, dat is nu precies waar gemeente Eindhoven en designers Renee Scheepers en Alissa van Asseldonk niet naar op zoek waren. Zij wilden juist weten: als het park er straks is, welke plaats heeft dit dan in het dagelijks leven van mensen? Wat hopen ze dat zo’n park hen brengt? Wat zoeken ze er? Is dat rust, of juist ontmoeting? Hopen ze er nieuwe mensen tegen te komen of juist oude bekenden? Willen ze ontspannen of juist inspannen? Om daarachter komen, moet je dieper graven. Gaan kijken naar wat het park kan bijdragen aan iemands dag of week.

Het plan

Om mensen uit te dagen wat meer te vertellen over hun wensen en verlangens is de eerste vraag die je stelt erg belangrijk. Als je meteen vraagt naar iemands wensen of verlangens, dan is zo’n vraag te groot of te abstract. Een interventie maakt het concreet. Zoals de theedoos met chocolaatjes die Renee en Alissa gebruikten om op straat verlangens van mensen te inventariseren. Uit negen voorgeselecteerde verlangens kozen mensen op straat het verlangen dat het beste bij hen paste. Vervolgens vroegen Renee en Alissa door: wat doe je als je thuiskomt? Wat zou je anders willen? Met zo’n kleine geste openden de ontwerpers een deur. Deze interventie deden ze op drie verschillende plekken en tijdstippen in de stad. Dat maakt namelijk veel uit voor de mensen die je treft en de antwoorden die je krijgt. Op deze manier spraken ze ook met mensen die zich doorgaans niet zo snel laten horen. Dit was één van de drie interventies die de ontwerpers ontwikkelden. In totaal spraken ze zo 152 mensen in en rond het centrum van Eindhoven.

Met vijftien sleutelfiguren uit de wijk trokken Alissa en Nienke een dagdeel op. Met hen hadden ze diepte-interviews, en doken ze nog wat verder in wat het Victoriapark van de toekomst zou kunnen of moeten zijn.

De uitvoering

Hun uitgebreide onderzoek onder 152 toekomstige gebruikers van het park plus 15 diepte-interviews met belanghebbenden, brachten Alissa en Renee terug tot een aantal thema’s. Bijvoorbeeld: spelen in het park, het park als podium, ontmoeten en samen zijn, gevoel in het park, kwaliteit van het park en het park van boven. Zo bundelden ze input tot concrete aanknopingspunten, bruikbaar voor het ontwerp van het park. Zo concluderen de ontwerpers bijvoorbeeld dat zitplekken voor de toekomstige gebruikers van het park belangrijk zijn, als het gaat om verblijven in het park. Op de grond zitten bij lang verblijf ‘lekker picknicken in het gras’, en juist bankjes of ‘van die stoelen die los staan, zoals in Parijs waardoor je lekker overal kunt gaan zitten’ worden aangehaald door ouderen of mensen die juist behoefte hebben aan een kort verblijf in het park. En: bijna iedereen geeft aan dat je het totaalplaatje van het park niet te veel moet sturen, dat het organisch mag ontstaan. Faciliteren zonder te dirigeren: ‘Het moet groeien, maak het organisch. Een pop-up park’, ‘het Lichtplein zou een plug&play-plek kunnen worden met water, elektra, etc.’. Met de onderzoeksresultaten onder de arm, voorzagen ze het conceptontwerp voor het Victoriapark van de nodige aanpassingen en aanscherpingen. De daadwerkelijke aanleg van het park is, als alles volgens planning verloopt, eind 2023 klaar.