Vergroeningsproject Stadhuis PLUS

In 2020 rondde de gemeente de grote verbouwing van het stadhuis af, waarna ze aan de slag gingen met de omgeving. Onder de vlag van UNaLab (Urban Nature Solutions Lab) zorgden ze samen met bouwconsortium !mpuls voor meer ruimte voor water en biodiversiteit in de omgeving. Het project kreeg de naam Stadhuis PLUS.

Het Dommeldal rond het stadhuis kreeg in 2003 al meer ruimte, maar met dit project is de ecologie van de rest van de Dommel meer naar de stad gebracht en de biodiversiteit verder vergroot. Je vindt er nu diverse planten die je ook op andere plekken langs de Dommel tegenkomt. Bijvoorbeeld grote waterweegbree, holpijp, drijvend fonteinkruid en kruipwilg. Daarmee sluit dit stadse stukje van de rivier tegenwoordig veel beter aan op ecologische functie van de rest van de Dommel.

Pronkstuk van het project is een nieuwe wadi. Deze poel geeft de Dommel extra ruimte bij heftige neerslag, wat bijdraagt aan het klimaatrobuust maken van de binnenstad. Als de wadi droogvalt, komt er een ware Dommeltuin tevoorschijn, met een bijzonder microklimaat. Bezoekers kunnen oversteken via een bruggetje of betonnen pilaren in de poel zelf. Dat draagt bij aan het uitnodigende, interactieve karakter van de ‘achtertuin’ van het stadhuis.

Over Smartland

Smartland een multi-disciplinair ontwerpbureau voor landschapsarchitectuur opgericht door drie landschapsarchitecten met achtergronden in industriële vormgeving, ecologie en natuurtechniek. Ze ontwikkelen innovatieve, geïntegreerde ruimtelijke oplossingen voor projecten waarin landschap, stedenbouw, waterbeheer, ecologie, architectuur en productvormgeving bij elkaar komen.

Over de opdracht

Het stadhuis is in vele opzichten het visitekaartje van een stad. Het is de plek waar nieuwe inwoners zich komen inschrijven en waar de gemeente zakelijke bezoekers ontvangt. Een grijs gebouw met energielabel G sloot niet bepaald aan bij het beeld van een duurzame gemeente. Daarom nam het bouwconsortium !mplus het stadhuis en de stadhuistoren grondig op de schop.

Dankzij onder andere driedubbel glas, zonnepanelen en een warmtekoudeinstallatie is het het stadhuis nu volledig van het gas af. Daarmee verdiende het gebouw het hoogst haalbare energielabel: A++++. Ook gaat het stadhuis zuiniger met water om: de toiletten spoelen tegenwoordig door met regenwater. De renovatie werd zelf ook zo duurzaam mogelijk uitgevoerd: ruim 95% van de materialen werd hergebruikt. Denk aan plafondplaten, meubels, toiletten en tapijt. Die inzet werd beloond: het project won de Duurzaamheid Award 2020 van Cobouw.

De gemeente vroeg het !mpuls-consortium om ook een voorstel te maken voor de vergroening van de omgeving van het stadhuis. Het vergroenen van het NRE-terrein en de rest van het Stadhuisplein vallen ook onder deze opdracht.

De opdracht maakt deel uit van de deelname van Eindhoven aan UNaLab (Urban Nature Laboratories), een Europees project dat laat zien hoe je steden klimaatbestendiger maakt met behulp van natuurlijke toepassingen, zogeheten Nature Based Solutions.

Dit zijn op de natuur gebaseerde oplossingen voor uitdagingen op het gebied van hitte en water. Naast Eindhoven doen ook de Italiaanse stad Genua en de Finse stad Tampere mee. Inmiddels zijn er in vijf andere steden plannen om mee te doen.

Onder meer de herinrichting van het Clausplein en de Vestdijk en de vergroening van de winkelstraten, Stratumseind en het NRE-terrein vallen onder het UNaLab-project.

Over het proces

Het idee

De gemeente wil heel Eindhoven klimaatrobuust inrichten. Overal waar zich kansen voordoen, kiest de gemeente voor klimaatadaptieve oplossingen. Waar mogelijk zelfs voor ‘natured-based’-oplossingen voor hittestress, droogte en wateroverlast. Dat was ook de basis voor herinrichting van de omgeving van het stadhuis.

Het vergroenen van de omgeving van het stadhuis had een aantal speerpunten. Allereerst zorgen dat het gebied ecologisch gezien beter aansluit op de rest van het Dommeldal. Daarnaast wilde de gemeente meer ruimte creëren voor de opvang van regenwater, zodat er bij zware regenval minder risico ontstaat voor wateroverlast. Hiervoor is een wadi aangelegd.

Het derde speerpunt was zorgen voor een mooie, groene plek voor bezoekers aan de binnenstad en omwonenden. De gemeente heeft plannen om rondom het Stadhuisplein zo’n 2.100 woningen te bouwen. Voor de nieuwe bewoners moet de achtertuin van het stadhuis een fijne plek worden om even te ontsnappen aan de drukte van de stad.

Tot slot was het plan om vooral te werken met duurzame materialen. Al het hout moet duurzaamheidsklasse 1 zijn en aantoonbaar FSC of PEFC gekeurd. De betonnen stapstenen in de wadi’s zijn gemaakt van gerecycled beton van het merk Biobound.

De uitvoering

De uitvoering begon met het uitgraven van de wadi’s. De Dommel kent een rijke geschiedenis. Het was dan ook geen verrassing toen er tijdens de graafwerkzaamheden voor de wadi’s een stukje historie tevoorschijn kwam, namelijk de muren van een oude wolspinnerij en lakenfabriek uit 1816. In overleg met stadsarcheoloog Peter de Boer is besloten de muurtjes op te nemen in het ontwerp.

In totaal is er meer dan 2 hectare aan planten, struiken en bomen in de Dommeltuin geplaatst. Dit zijn allemaal soorten die ook voorkomen aan de oevers en in het rivierbed van andere delen van de Dommel. Van planten die het goed doen in kleigrond en soorten die floreren in de natte bodem van de wadi’s, tot aan planten die het goed doen in de zon, of juist de schaduw.

Het proces verliep wat moeizamer dan verwacht. De uiteindelijke uitvoering duurde maar enkele maanden, maar de aanloop en afronding hebben veel tijd gekost. Verontreiniging, archeolologie en de afspraken met de aannemer in relatie tot het Europese project, kostten veel tijd.

Het resultaat

De Dommeltuin heeft nog een paar jaar nodig om tot volle wasdom te komen, maar nu al is het een duidelijke vooruitgang ten opzichte van de oude situatie. Dit deel van de binnenstad transformeerde van een ecologisch arm stuk van het Dommeldal in een bijzondere groene stadsoase, waar de natuur kan floreren. Uit monitoring blijkt dat de biodiversiteit in het gebied flink is toegenomen.

Het groen van de Dommeltuin werd doorgetrokken tot het stadhuis: op de entree van het Inwonersplein vind je nu een groendak van zo’n 110 vierkante meter. Eerder werd het stuk rond de entree vergroend met robuuste, winterharde planten die aansluiten op de flora van het Dommeldal. Naast de vlaggenmasten van het Stadhuis vind je een bijzonder anjerperk als symbool van waardering voor veteranen: het Witte Anjerperkje. Deze locatie is in overleg met het Nationaal Comité Veteranen gekozen.

De gemeente heeft grote plannen voor de omgeving van het Stadhuisplein. Er wordt een aantal woongebouwen geplaatst aan de rand van het plein. Daarnaast wordt het plein zelf ook verder vergroend. Hierover lees je meer op de website van de gemeente Eindhoven.