Cure Afvalbeheer x Zeewaardig

Over Zeewaardig

Zeewaardig ontwerpt methoden om samen met opdrachtgevers complexe vraagstukken creatief op te lossen. Dat doet het bureau volgens een cyclisch proces: in kaart brengen van het probleem, ontwerpskills aanleren bij opdrachtgever en/of eindgebruiker, ontwerpend onderzoeken, analyseren, ideeën genereren, ontwikkelen en testen. Klopt het prototype nog niet? Dan doorlopen ze de cyclus opnieuw. Net zo lang tot ze een perfect passende oplossing vinden voor het vraagstuk in kwestie. De opdrachtgever is altijd onderdeel van dit proces. Zeewaardig draagt kennis van ontwerpend onderzoek en het centraal stellen van de eindgebruiker/consument over, zodat hun opdrachtgevers het op een bepaald moment zélf kunnen. Zo ook bij Cure, waar Zeewaardig medewerkers begeleidde om inwoners mee te nemen in veranderingen.

Kijk voor meer informatie op zeewaardig.com.

Over de aanleiding

De hoeveelheid restafval in de gemeente Geldrop-Mierlo moet omlaag. Restafval gaat namelijk rechtstreeks de verbrandingsoven in: dat is slecht voor het milieu én zonde. Want uit sorteeranalyses van Cure blijkt dat in het restafval in deze gemeente voor vijftig procent bestaat uit ander afval, voornamelijk gft. Deze afvalstroom verdwijnt ten onrechte in de oven, terwijl we deze liever hergebruiken voor nieuwe producten zoals biogas en compost. Er is nog een voordeel van goed scheiden in deze gemeente. Het herbruikbare afval dat achteraf nog uit het restafval wordt gehaald is minder vervuild, wanneer er geen gft-afval meer in de grijze bak zit.

Om te zorgen dat het aantal kilo’s onterecht restafval drastisch vermindert, verlaagde de gemeente de inzamelfrequentie. Het restafval wordt in Geldrop-Mierlo eens in de vier weken opgehaald, in plaats van eens per twee weken. Een andere uitdaging van Cure is de hoeveelheid ‘bijzet’ in deze gemeente. Dat is het afval dat bewoners naast de ondergrondse container plaatsen, bijvoorbeeld omdat ze het idee hebben dat een container in storing is of vol zit. Bijzet zorgt voor ongedierte en voor een rommelig straatbeeld. Als er eenmaal iets naast de container staat, komt er vaak steeds meer bij.

Maar hoe zorg je dat bewoners meegaan in deze veranderingen? De communicatie daarover is een taak van Cure, een organisatie die werkt voor de gemeentes Geldrop-Mierlo, Valkenswaard en Eindhoven. Cure zocht een langdurige oplossing, met als basis kennis over gedragsverandering en een lokale aanpak. Gemeente Eindhoven wees Cure op de optie om social designers in te schakelen voor deze vraagstukken. Via een aanbestedingsprocedure kwam Zeewaardig als de juiste partner voor Cure uit de bus.

Over het proces

Het onderzoek

Een goede aanpak start met onderzoek. In dit geval kwalitatief onderzoek op straat. Praten met mensen in Mierlo en Geldrop. Bij de supermarkten, op de zaterdagmarkt en op andere locaties waar veel verschillende inwoners komen. Alles om een beeld te krijgen wat mensen van de afvalinzameling vinden. Is de lagere inzamelfrequentie een probleem, en voor wie dan? En hoe ziet het probleem eruit?

Met een aantal bewoners dook het onderzoeksteam wat verder de diepte in, aan de keukentafel. Daar bespraken en bekeken ze bijvoorbeeld hoe mensen thuis met hun afval omgingen, hoe ze het scheiden organiseerden en waar ze tegenaan liepen. Ook kreeg een groep inwoners drie weken lang vragen via WhatsApp, die ze beantwoordden in tekst én beeld. Een vraag was bijvoorbeeld: ‘Hoe scheidde je het afval na het koken vandaag?’ Onderzoekers merkten zo bijvoorbeeld dat een inwoner zelf vond dat hij goed scheidde, terwijl de foto een verkeerde afvalstroom bij het gft-afval liet zien. In het onderzoeksteam zaten zowel ontwerpend onderzoekers van Zeewaardig als medewerkers van Cure om zo kennis over ontwerpend onderzoek in de praktijk over te dragen.

Cure heeft (vanuit gemeente Geldrop-Mierlo) een meetbaar doel: de hoeveelheid restafval moet terug naar maximaal dertig kilo per persoon per jaar. Maar hoeveel is dat? Uit het onderzoek bleek dat inwoners daar geen idee van hebben. Dertig kilo is abstract. Ook het gewicht van andere afvalstromen en het belang van goed scheiden was niet voor iedereen duidelijk. Op straat hoorden de onderzoekers zelfs het hardnekkige verhaal dat scheiden onzin is, omdat ‘al het afval toch op één hoop belandt’.

Het plan

In zijn onderzoek en analyse van de onderzoeksresultaten gebruikte Zeewaardig het gedragslenzenmodel van Hogeschool Utrecht. Dit model helpt om een goede strategie voor gedragsverandering te bedenken. Het beschrijft namelijk verschillende beweegredenen van mensen om iets wel of juist niet te doen. Stel dat iemand aangeeft niet te scheiden, omdat de ondergrondse container te ver weg is. Dat valt onder de gedragslens ‘willen en kunnen’. Daar kun je iets aan doen door de container dichterbij te zetten. Maar het kan ook zijn dat iemand niet scheidt, omdat hij denkt dat al het afval op één hoop komt. Die reactie valt in de gedragslens ‘weten en vinden’. Daar kun je iets aan doen met voorlichting over wat er nu precies met het gescheiden afval gebeurt.

De uitvoering

Afval scheiden is best lastig. Niet iedereen weet precies hoe dat moet. Cure heeft daarom een scheidingswijzer. Na het vooronderzoek maakte Zeewaardig hiervoor een nieuw, meer visueel ontwerp. Ook ontwikkelden Cure en Zeewaardig een animatie die bewoners laat zien wat er met hun afval gebeurt na inzameling. Het beeldend maken werkt goed, als het om afval gaat. Niet iedereen kan of wil lezen. Symbolen en een animatie tonen een brede doelgroep snel hoe scheiden werkt, en waarom het belangrijk is.

Dat beeldende aspect trok Zeewaardig door in andere interventies. Bijvoorbeeld naar het tastbaar maken van de doelstelling van gemeente Geldrop-Mierlo. Dat deed het bureau met een interventie op straat. Een kilotijdlijn toonde inwoners hoeveel vuilniszakken er ongeveer passen in dertig kilo per persoon per jaar. En hoeveel zakken restafval per persoon per jaar dat nu in deze gemeente gemiddeld is. Ook liet Zeewaardig voelen en zien hoeveel zwaarder een volle zak gft-afval is dan restafval. Gft is vaak nat en het zit dichter op elkaar. Als bewoners hun gft-afval beter scheiden, hebben ze dus in kilo’s minder restafval.

De interventies zijn één onderdeel van de oplossing van Zeewaardig. Een ander belangrijk onderdeel is de kennisbank. Hierin bundelt het onderzoeksbureau alle inzichten van het onderzoek én de interventies. En dat is handig. Want Cure doet veel projecten, in drie verschillende gemeentes. Als in gemeente Eindhoven bijvoorbeeld eenzelfde project loopt als eerder in gemeente Geldrop-Mierlo, raadplegen de medewerkers van Cure gemakkelijk de kennisbank voor inzichten en resultaten van toen. Zo start het bedrijf direct vanuit een goed onderbouwd plan in plaats van vanuit een onderbuikgevoel.