Pretty Plastic

Stel: er komt een zeecontainer vol huishoudelijk plastic afval op je pad. Bijna tegelijkertijd vraagt een gemeente je voor het ontwerp van een tijdelijk paviljoen in een stadspark. Eén en één is twee, toch? Dat gold in ieder geval voor de ontwerpers van Overtreders W en bureau SLA, die dankzij deze vraag uit dat huishoudelijk plastic duurzame geveltegels produceerden.

Wie in 2017 Dutch Design Week bezocht, zag de tegels zeker. Ze sierden de gevel van het tijdelijke People’s Pavillion dat Overtreders W en bureau SLA op het Ketelhuisplein bouwden. Voor het paviljoen was internationaal veel media-aandacht, en de ontwerpers ontvingen aanvragen van een groot aantal architecten. Pretty Plastic is inmiddels een apart bedrijf, en de tegels bestaan nu uit pvc. Het materiaal van onze regenpijpen, buizen en kunststof kozijnen, dat bovendien lastig te recyclen is. De tegels sieren gevels in Nederland, België, Engeland, Denemarken, Verenigde Staten en op het Franse eiland Mayotte.

Over Overtreders W

Ruimtelijk ontwerpbureau Overtreders W is gespecialiseerd in tijdelijke paviljoens met een permanente impact. Doordat zij gebouwen ontwerpen die voor bepaalde tijd bestaan, denken ze ook meteen na over het bouwmateriaal dat overblijft na afbraak. Dat vraagstuk is misschien nog wel interessanter dan het gebouw zelf. De radicaal duurzame manier waarop Overtreders W met bouwmaterialen omgaat, is vaak een inspiratiebron voor andere bouwpartijen.

In 2017 ontwikkelde Overtreders W samen met bureau SLA People’s Pavillion voor Dutch Design Week, een gebouw uit 100% geleend bouwmateriaal. Dit paviljoen wordt vaak genoemd als lichtend voorbeeld voor circulair bouwen.

Kijk voor meer informatie op overtreders-w.nl.

Over bureau SLA

Architectenbureau bureau SLA bestaat uit een team van architecten, bouwkundigen en bouwers, ondersteund door architectuurhistorici, landschapsarchitecten en duurzaamheidsexperts. Naast externe opdrachten werkt het bureau aan eigen projecten rondom innovatie en experiment. Zo onderzoeken ze materiaalgebruik, duurzaamheid, afvalstromen en smart living & working. Het bureau draagt graag bij aan maatschappelijke transities. Zo ontwierpen ze een wooncomplex van hennep voor kunstenaars en ontwikkelden ze een methode voor betaalbare woningbouw in biobased prefab-houtbouw.

Kijk voor meer informatie op bureausla.nl.

Over de aanleiding

Een aanvraag van gemeente Amsterdam voor een tijdelijk paviljoen in het Noorderpark: daar start het verhaal van Pretty Plastic. Even daarvoor waren Overtreders W en bureau SLA betrokken bij een afvalscheidingsproject in dezelfde wijk, en ze zaten nu met een zeecontainer vol plastic huishoudelijk afval. Samen ontwierpen ze het paviljoen, waarvoor ze ook plastic tegels als gevelbekleding bedachten. Want hoe kan het zijn dat we zoveel plastic afval produceren, zonder dat we daar een goede, duurzame bestemming voor hebben?

Plastic geveltegels uit huishoudelijk afval: prima plan. Maar hoe máák je die tegels? Een ronde langs recyclers van plastic leverde geen samenwerking op – het ingezamelde afval zou hun productielijnen vervuilen – maar zorgde wel voor inzichten voor een zelfgebouwde mini-recyclestraat van oude afwasmachines. Het paviljoen in Amsterdam kwam er niet, maar de plastic geveltegel was interessant genoeg om te presenteren op Dutch Design Week. Zo stond in 2016 een klein wandje met plastic geveltegels op Strijp-S. Dat de tegels van plastic waren, was moeilijk te zien: het materiaal deed eerder denken aan natuursteen. Tim Vermeulen – toen nog directeur van Dutch Design Foundation – nodigde Overtreders W en bureau SLA uit voor het ontwerp van een tijdelijk paviljoen voor Dutch Design Week 2017.

Het idee

Op het ontwerp van People’s Pavillion – het tijdelijke paviljoen voor Dutch Design Week 2017 – zaten negenduizend plastic geveltegels. Die produceer je niet in een mini-recyclestraat. Overtreders W en bureau SLA herhaalden hun ronde langs recyclers van plastic afval. Door hun opgedane ervaring ging Govaplast overstag: deze fabrikant zag de samenwerking zitten. Omdat er nu budget was, liet het ontwerpteam een spuitgietmatrijs op maat maken. Dit is een onmisbaar onderdeel voor productie van kunststof producten. Met een maatwerk spuitgietmatrijs had het ontwerpteam grip op de kwaliteit van de plastic geveltegels. De grondstof voor de tegels was nog steeds huishoudelijk afval. Eindhovenaren en andere geïnteresseerden doneerden in aanloop naar Dutch Design Week 2017 zelfs hun eigen plastic afval via Dutch Design Foundation.

Het People’s Pavillion kreeg in de jaren erna ruim aandacht in de (inter)nationale media. Ook won het team verschillende prijzen met het paviljoen, zoals Dutch Design Awards 2018, Frame Award Sustainability 2018 en de Arc ‘18 Innovatie Award. Architecten integreerden de plastic tegels maar al te graag in hun eigen ontwerpen. Bureau SLA en Overtreders W werkten vanuit een onderzoek aan innovatie. Maar ingericht op productie van grote hoeveelheden tegels? Dat waren ze niet. Tijd voor de volgende stap.

Het plan

Het People's Pavilion was een testcase: voor de productie van de tegel op grote schaal en voor de toepassing ervan op een tijdelijk gebouw. Maar de wereld verandert wanneer je zo’n tegel voor bestaande, blijvende bouw inzet. Dan moet een bouwproduct voldoen aan allerlei eisen, wetten en regels. Denk aan brandveiligheid. Voor Dutch Design Week maakten de ontwerpers goede afspraken met de Eindhovense brandweer, en zorgden ze voor voldoende vluchtwegen. Bij bestaande bouw kom je daar niet mee weg. Het product zélf moet dan voldoen aan de strenge brandveiligheidseisen.

De uitvoering

Vanuit het nieuwe bedrijf Pretty Plastic onderzocht het team welke plastic afvalstroom paste bij de eisen en bij de wensen die de ontwerpers zelf stelden aan de tegels. Pvc bleek het geschiktst: deze plasticsoort brandt nauwelijks. Bovendien is pvc lastig opnieuw te gebruiken. En er ís heel veel pvc-afval op de wereld. Met Pretty Plastic herbestemmen de ontwerpers dus een deel van die pvc-afvalberg.

In drie jaar ontwikkelden de ontwerpers de geveltegel door tot een product dat voldoet aan de eisen voor bestaande bouw. Vanaf dat moment groeide de business van Pretty Plastic. Overtreders W en bureau SLA bleven als aandeelhouders en creatief directeur bij het bedrijf betrokken, de dagelijkse gang van zaken ligt bij het team van Pretty Plastic.

Het resultaat

Architectenbureau Slangen + Koenis ontwierp het nieuwe zwembad de Tongelreep in Eindhoven. De plastic geveltegel hadden ze al langer in het vizier: de architecten zagen Pretty Plastic tijdens Dutch Design Week 2017. Omdat Eindhoven staat voor onder meer design en innovatie, besloot Slangen + Koenis de plastic geveltegel in het ontwerp op te nemen. Door de subtiele kleurverschillen krijgt de lange, grijze muur een speels, dynamisch karakter. Dat past goed bij het zwembad, waarin golven en bewegen centraal staat. De geveltegels zorgen in het ontwerp voor een meer natuurlijke overgang van het zwembad naar het naastgelegen natuurgebied de Tongelreep. Over het kleurgebruik en de manier van aanbrengen kregen de architecten advies van Pretty Plastic. Zo stelden de architecten vakken op, waar de aannemer bepaalde kleurschakeringen aanbracht volgens specifieke spelregels (bijvoorbeeld: maximaal drie grijze tegels naast elkaar, zoveel verschillende groentinten in een vak). Daardoor verliep het aanbrengen van de tegels soepel. De bouwvakkers vonden het zelfs leuk.

Pretty Plastic ontwikkelt zich als bedrijf verder. Zo lanceerde het met Second High een speciale geveltegel voor prefabconstructies, en creëerde het bedrijf met de Basic Third een budgetvariant van de eerste Pretty Plastic-geveltegel.