Gezondheid / Water / Licht

De installatie ‘Gezondheid/Water/Licht’ maakt voelbaar wat het betekent als inwoners van een wijk samen verantwoordelijk zijn voor elkaars gezondheid. Het laat een toekomstbeeld zien waarin duidelijk wordt wat de samenwerking tussen een woningcorporatie en een ziekenhuis op kan leveren, en het roept vragen op: hoever kunnen we gaan met interventies en monitoring? Wat willen we wel, en wat zeker niet?

Dat de manier waarop we onze gezondheidszorg hebben ingericht anders moet, is duidelijk. Als we zo doorgaan, is de zorg over vijftien jaar niet meer te betalen en zijn er niet genoeg mensen om alle zieken te verzorgen. Met Expeditie VitaalGezond onderzoeken woningcorporatie Trudo en Máxima MC wat zij hier samen in kunnen betekenen. In opdracht van deze organisaties ontwikkelden Studio Marleen van Bergeijk en Studio Sociaal Centraal voor Dutch Design Week 2021 een prikkelende vertaling van mogelijke uitkomsten van deze samenwerking. In hoeverre wil je dat een woningcorporatie en een ziekenhuis zich bemoeien met jouw gezondheid?

Over Studio Marleen van Bergeijk

Marleen van Bergeijk had in haar jeugd regelmatig met gezondheidszorg te maken. Die ervaringen triggerden iets bij haar: de zorg kan wat haar betreft persoonlijker en meer mensgericht. Voor haar afstuderen aan de TU/e ontwikkelde ze een gesprekstool die ervoor zorgt dat artsen en ouders mét hun zieke kind praten, in plaats van erover. Marleen verkent via haar ontwerpen de transitie van zorg naar gezondheid en hoe de mens hierin centraal staat en de regie houdt. Marleen is naast zelfstandig ontwerper ook programmamanager bij Dutch Design Week en curator van Embassy of Health.

Kijk voor meer informatie op marleenvanbergeijk.com.

Over Studio Sociaal Centraal

Hoe maak je seksualiteit en intimiteit bespreekbaar in een verzorgingshuis? Wat maakt een spreekkamer een plek waarin iemand zich kwetsbaar op durft te stellen? Hoe laat je vmbo-leerlingen verder kijken dan een link op Google? Het zijn zomaar een paar vragen waar Studio Sociaal Centraal – opgericht door Joes Janmaat en Manon Barendse – zich op richten. Studio Sociaal Centraal is sterk in het ontwerpen van (mogelijke) oplossingen voor sociale vraagstukken, samen mét de doelgroep. Ze werken onder meer voor Rutgers Kenniscentrum Seksualiteit, Stichting Zwerfjongeren Nederland, Vitalis Woonzorg Groep en ZLTO.

Kijk voor meer informatie op sociaalcentraal.studio.

Over de aanleiding

Steeds meer werk voor minder geld, met minder mensen. In 2034 is de vergrijzing op zijn top. Als we de gezondheidszorg niet veranderen, kunnen we straks niet meer voor iedereen zorgen. Dat zag je ook al tijdens de coronapandemie. Op piekmomenten rees de vraag: hoe selecteren we wie behandeling verdient en wie niet? In het Máxima MC is die druk – net als in andere zorginstellingen – voelbaar en zichtbaar. Wat kunnen we daaraan doen? Het ziekenhuis en Trudo – één van de woningcorporaties in Eindhoven – klopten bij elkaar aan. Voor mensen in sociale huur- of koopwoningen kunnen Trudo en Máxima MC veel betekenen, omdat deze groep relatief gezien vaker kampt met een slechte gezondheid.

De samenwerking tussen Trudo en Máxima MC krijgt de komende jaren vorm in twee buurten in de stad Eindhoven: Strijp-S en de Bennekel. Samen met onderwijsinstellingen TU/e, Fontys hogescholen en Summa College onderzoeken ze wat ze praktisch kunnen betekenen voor de bewoners daar. Op Strijp-S wordt een gezonde woning van de toekomst ontwikkeld, met allerlei technische snufjes om mensen op afstand te helpen gezondheid en vitaal te blijven. In de Bennekel testen ze een Lekker in je vel-loket dat dient als een soort schakel tussen bewoners en partijen die zich met gezondheid en vitaliteit bezighouden. Deze expedities starten in het najaar van 2022 en nemen meerdere jaren in beslag. Bij succes breiden ze de concepten uit naar andere wijken in Eindhoven.

De samenwerking tussen een ziekenhuis en een woningcorporatie is nieuw. Niet veel vaker onderzochten twee van dit soort organisaties op deze manier hoe ze bewoners preventief – dus voordat iemand ziek wordt of klachten krijgt – kunnen helpen gezond te blijven. Het roept ook vragen op: wat heeft een woningcorporatie te maken met de gezondheid van haar huurders? En mag een ziekenhuis inzicht krijgen in de privésfeer van mensen, via slimme snufjes in hun huis of woonomgeving? Het zijn gevoelige onderwerpen. Wil je écht iets bereiken, bedachten Máxima MC en Trudo, moet je dit soort vragen daarom meteen bespreekbaar maken en agenderen bij beleidsmakers, burgers en andere betrokkenen. En hoe kan dat nu beter dan met een prikkelend, speculatief toekomstbeeld tijdens de Dutch Design Week?

Een oproep van Baltan Laboratories bracht Studio Marleen van Bergeijk en Studio Sociaal Centraal in contact met Trudo en Máxima MC. Ze pitchten hun plan voor een VitaalGezond-wijk, waar bewoners zich met een gezondheidscontract committeren aan gezond gedrag. Hun installatie was in 2021 te zien tijdens de Dutch Design Week.

Over het proces

Het idee

Hoe zou de toekomst eruit kunnen zien, als een woningcorporatie en een ziekenhuis samenwerken aan meer gezondheid en vitaliteit voor inwoners? Die vraag was het startpunt van het onderzoek van Studio Marleen van Bergeijk en Studio Sociaal Centraal. Voordat ze met het concept voor een installatie aan de slag gingen, maakten ze een goed onderbouwde inschatting van wat zou kunnen komen. Het was geen voorspelling, maar een mogelijk toekomstbeeld. Vooral bedoeld om het gesprek op gang te brengen. Voor hun onderzoek raadpleegden ze zoveel mogelijk bronnen die hen richting konden geven: ze brachten sociaal-demografische cijfers in beeld, samen met trends op het gebied van gezondheid en technologie. Zo werd steeds duidelijker hoe ze de toekomst konden grijpen. Het onderzoek deden ze iteratief: steeds in kleine hapjes, die ze vervolgens bespraken met Trudo en Máxima MC. Hun eigen inzichten bundelden ze met de kennis en achtergronden van hun opdrachtgevers, en kwamen zo tot een steeds scherper concept.

Het plan

Het doel van de installatie voor Dutch Design Week 2021 was om mensen te laten voelen hoe de toekomst eruit kan zien. Maar dan wel op een prikkelende manier, om het gesprek op gang te brengen. Het helpt dan om dicht bij iemands belevingswereld te blijven. En wat komt nu dichter bij dan een echte woonwijk? Maar dan een woonwijk waar je een contract afsluit, waarin criteria voor je gezondheid staan. Niet alleen over hoe zwaar je bent en hoeveel je beweegt, maar ook bijvoorbeeld over welke voedingsstoffen je binnenkrijgt (gemeten via een slim toiletblokje). Blijf je binnen de marges, dan is er niets aan de hand. Ga je over die doelen heen, dan krijg je hulp van een buurtbewoner, van een VitaalGezond-coach of via de Community Health Hub. Blijf je over de marges van het contract heengaan? Dan kun je uit de wijk worden gezet.

In een notendop was dit het concept achter de installatie ‘Gezondheid/Water/Licht’ tijdens de Dutch Design Week 2021. Bezoekers scanden hun VitaalGezond-chip en bezochten de Community Health Hub, als een echte inwoner van de VitaalGezond-wijk.

De uitvoering

Tijdens Dutch Design Week 2021 stapten bezoekers even in hun mogelijke toekomst, met als doel: discussie op te roepen en te prikkelen. Grofweg zorgde dat voor twee soorten reacties. Mensen vonden het ergens wel prettig als ze steeds advies op maat kregen van een ziekenhuis of andere gezondheidspartijen, die hen hielpen gezond te blijven of gezonder te worden. Maar de keerzijde zagen ze ook: wat gebeurt er als instanties dat allemaal weten. Kan Trudo mijn huur verhogen, of mij uit mijn woning zetten? En wat zegt dat over de macht van die instanties?

Voor Trudo en Máxima MC is aandacht voor dit onderwerp welkom. De komende jaren onderzoeken zij in twee buurten in Eindhoven wat zij samen concreet voor de bewoners kunnen betekenen. Hoe meer beleidsmakers, verzekeraars en betrokkenen alvast over dit onderwerp nadenken en discussiëren, hoe beter. Dat creëert alvast een draagvlak voor als Trudo en Máxima MC resultaten uit hun onderzoek in Strijp-S en de Bennekel ook uitrollen in de rest van de stad.

Voor Dutch Design Week 2022 ontwikkelden Studio Marleen van Bergeijk en Studio Sociaal Centraal een nieuw concept, weer in opdracht van Trudo en Máxima MC. Nu stond de eigen verantwoordelijkheid centraal. In de installatie berekenden (met name) vijftigers hun ‘Health Overshoot Day’: de datum waarop ze persoonlijk meer zorg hebben verbruikt dan we als samenleving kunnen organiseren. Dat riep discussie op: in hoeverre sta je zelf aan het roer? En welke verantwoordelijkheid mag de samenleving van je verwachten? De installatie stond tijdens DDW in de expo van Embassy of Health, een open coalitie van partners (onder andere Philips, Máxima MC, ReumaNederland en Dutch Design Foundation) die ontwerpkracht inzetten voor een toekomstgerichte blik op de gezondheidszorg.